Het is onvoorstelbaar dat ieder jaar honderden meisjes en jongens gedwongen worden om seks tegen betaling te hebben of om klussen voor criminelen op te knappen. Mensenhandel is dan ook voor de meeste mensen een ver-van-mijn-bed-show, zeker als het om minderjarigen gaat. Daar wil je liever niet aan denken en al helemaal niet als het om je eigen kinderen gaat. Maar welke rol spelen ouders en hoe kunnen we kinderen beter beschermen?
Op 19 januari 2023 debatteert de Tweede Kamer over mensenhandel. Het rapport van het Centrum Kinder- en Mensenhandel (CKM) ‘Onzichtbare slachtoffers van mensenhandel in 2021’ staat dan op de agenda. Uit dit onderzoek komt naar voren dat kinderen regelmatig worden uitgebuit door hun eigen ouders. In zijn beleidsreactie van november 2022 zegt de staatssecretaris van Justitie en Veiligheid toe om met het CKM hierover in gesprek te gaan en te verkennen of nader onderzoek nodig en mogelijk is en zo ja, in welke vorm.
In dit pleidooi vragen we aandacht voor de rol van ouders van uitgebuite kinderen: ouders die hun kinderen willen beschermen tegen uitbuiting én ouders die dader zijn.
Nachtmerrie
De meeste ouders ‘overkomt’ het als hun dochter of zoon slachtoffer wordt van een uitbuiter. Ze hebben geen idee wat er zich in het leven van hun kind afspeelt. ‘Niet mijn kind’ denken velen, zoals te lezen is op de gelijknamige site. Hun intuïtie vertelt ze soms dat er iets niet klopt, maar het onderscheid met pubergedrag of andere omstandigheden is lastig te maken.
“Het waren eigenlijk allemaal puzzelstukjes. (…) Je tast in het duister, weet niet wat er echt gaande is. (…) Het klopte van geen kant. Ik merkte ook dat het steeds moeilijker werd om contact met haar te maken omdat ze een muurtje opbouwde. (…) Beetje bij beetje kom je te weten hoe het in elkaar zit.” (Ouder)
“Het kwam in me op dat hij een loverboy was doordat zij bepaalde opmerkingen maakte, door de manier waarop ze zich kleedde… Maar als ik iets zei, trok ze zich alleen maar verder terug.” (Ouder)
Zodra ouders ontdekken in welke nachtmerrie hun kind en zij terecht zijn gekomen, is dat doorgaans een grote schok. Dochters of zoons die klem zitten in een ziek netwerk, die doodsbang gemaakt worden dat hun familieleden iets overkomt als ze hulp zoeken. Die overtuigd zijn dat ze zelf schuld hebben. Die zich tot op het bot schamen en zich enorm alleen voelen.
“Hij viel ons lastig; deze gast was boos op ons omdat wij onze dochter beschermden. Hij rijdt gewoon rond, hij stalkt ons elke dag (…), bedreigingen via de app, via de telefoon, hij heeft geprobeerd mijn zoontje van de fiets te rijden. En dat al 2,5 jaar. Op een gegeven moment zat ik met mijn dochter in de auto. (…) Ze hebben de hele auto vernield, in elkaar getrapt, op de ruit geslagen, schoppen tegen de deuren.” (Ouder)
Ouders die hun dochter of zoon willen beschermen, worden geconfronteerd met (netwerken van) criminelen die hun handel in gevaar zien komen. Sommigen gebruiken geweld op onvoorspelbare manieren en momenten of dreigen daarmee; mensenhandelaren zijn doorgaans geen lieverdjes. Fier interviewde ouders wiens kinderen slachtoffer waren van seksuele uitbuiting. Uit het rapport ‘Ouders aan het woord’ blijkt dat zij zich niet gesteund voelden door hulpverlening en politie in het beschermen van hun kinderen. Toen zij vermoedden dat hun kind werd uitgebuit, wisten ze niet wat ze konden doen. Ze verloren de grip op hun kind, hadden veel stress, voelden zich machteloos.
“Wat ik tegen andere ouders zou willen zeggen als ze denken dat hun kind in handen is gevallen van een uitbuiter? Ga naar de politie, maak melding als je vermoed dat er iets aan de hand is. Wacht er niet mee.” (Ouder)
Hulpverlening
Wanneer deze ouders hulp zoeken voor hun kind, komt het kind vaak in de reguliere hulpverlening terecht. Daar is gewoonweg onvoldoende kennis en kunde om goed om te gaan met deze problematiek. Het vereist bijzondere expertise en ervaring om veiligheid en bescherming te bieden aan een kind dat wordt uitgebuit en het gezin. De uitbuiting moet worden gestopt, er moet worden ingeschat waar een kind veilig kan worden ondergebracht en het slachtoffer moet losgeweekt worden uit de afhankelijkheidsrelatie, zoals een crimineel mensenhandel-netwerk. Een vak apart dat geen missers duldt.
Wat het extra lastig maakt, is dat de opname van kinderen puur omdat zij bescherming nodig hebben tegen hun mensenhandelaar, geen grondslag is voor financiering. Er is een diagnose nodig voordat een organisatie hulp kan bieden, terwijl het juist zo cruciaal is bij mensenhandel dat een slachtoffer in veiligheid gebracht wordt.
Hulp met behandeling vraagt maatwerk en specialisme. Kinderen moeten als het ware van de grond af aan weer stevig worden opgebouwd, zodat ze minder kwetsbaar worden voor uitbuiters. Daar komt van alles bij kijken, zoals nieuw toekomstperspectief – een opleiding, inkomen, huis, netwerk – maar ook bijvoorbeeld intensieve behandelprogramma’s voor complex trauma. Alles om te zorgen dat een kind verder kan met het leven en niet opnieuw slachtoffer wordt.
Sommige ouders zitten zelf diep in de problemen, met schulden, een vechtscheiding, psychische problemen of een verslaving. Zij kunnen er niet zijn voor hun zoon of dochter. Deze ouders moeten geholpen worden zodat zij hun kind kunnen beschermen. Dat gebeurt nu onvoldoende.
Daders
Vinden we het al onvoorstelbaar dat kinderen door volwassenen worden uitgebuit, nog ondenkbaarder is het als ouders zélf hun kind inzetten voor seks of criminele activiteiten met het oogmerk daaraan te verdienen. Of dat oogluikend toestaan om inkomsten te krijgen. Toch laat recent onderzoek zien dat bij bijna 1 op de 6 slachtoffers van seksuele uitbuiting ouders de dader zijn.
Veel van hen zijn ooit zelf slachtoffer geweest; van verwaarlozing, mishandeling of ander geweld in hún jeugd. Het is diep triest, en inmiddels alom bekend, dat geweld zich generatie op generatie voortzet zolang de cirkel niet doorbroken wordt. In dit soort gevallen steekt de hulpverlening zo mogelijk nog nauwer. Naast het stoppen van de uitbuiting, het organiseren van de veiligheid en adequate behandeling van het kind, moet ook de dader-ouder worden behandeld om te voorkomen dat het gedrag herhaalt. Ook daar valt een wereld te winnen.
Geweld, uitbuiting en mensenhandel is een gigantisch maatschappelijk probleem en het is aantrekkelijk om in goed en fout te denken. Maar oog voor de grijstinten gaat kinderen daadwerkelijk helpen, nu en in de toekomst. Wil je kinderen beschermen dan zul je ook de ouders moeten helpen met gespecialiseerde hulp. Dat is niet alleen nodig, het is een keiharde verplichting.
Chat met Fier
Ouders die zich zorgen maken over hun kind kunnen (anoniem) terecht bij Chat met Fier. De professionals van deze chat zijn speciaal getraind en hebben veel kennis en ervaring op het gebied van (online) hulpverlening bij misbruik, geweld en uitbuiting. Kinderen en jongeren kunnen ook zelf de chat vrijblijvend benaderen.
Het VN-Kinderrechtenverdrag bepaalt in artikel 18 dat ouders eerstverantwoordelijk zijn. De overheid moet kinderen beschermen, ook als ouders dat niet kunnen. Bijvoorbeeld tegen uitbuiting en mensenhandel (art. 34 en 35). Het belang van het kind moet daarbij altijd de eerste overweging zijn (art. 3).
